Monitoring van warmtepompen geeft inzicht en controle

Gepubliceerd op: 01 juni 2023 - Laatst bijgewerkt op: 29 november 2023

Uit duurzaamheidsoverwegingen en gestimuleerd door de aankondiging van minister Hugo de Jonge om warmtepompen vanaf 2026 verplicht te stellen bij vervanging van de cv-ketel, stappen steeds meer woningeigenaren over op een warmtepomp. Hoewel de techniek al meer dan 40 jaar bestaat, zijn warmtepompen voor veel bewoners én installateurs nog nieuwe materie. Meer inzicht in de werking, de opbrengst en het verbruik van de warmtepompinstallatie is voor hen daarom wenselijk. Monitoring en uitgebreide data-analyse kunnen hierbij helpen en ondersteunen fabrikanten in de continue verbetering van hun producten.

Inzicht in werking, opbrengst en verbruik

Door de warmtepompen na installatie actief te monitoren, krijgen bewoners, installateurs, woningcorporaties, vastgoedbeheerders én fabrikanten meer inzicht in de werking, de opbrengst en het verbruik van het systeem. De belangrijkste meetwaarden zijn:

• Opgewekte energie: hoeveel kWh aan energie wordt opgewekt door de zonnepanelen?
• Verbruik: hoeveel kWh verbruikt de warmtepomp voor verwarming, koeling en warmtapwaterbereiding? En wat is het verbruik als de warmtepomp uitstaat?
• Temperatuur van het warmtepomp voorraadvat (hoog/laag).
• Ingestelde en gemeten ruimtetemperatuur.
• Actuele bodemtemperaturen (in het geval van een bodemwarmtepomp).
• Flow over de bron.
• Cv-temperaturen.
• Compressorgegevens (temperaturen en stroomopnames).
• Bedrijfstatussen: hoe lang heeft de warmtepomp nodig om warmtapwater te bereiden of de woning te verwarmen/koelen?

Veel warmtepompen in de markt, zoals de WPU en Vincent warmtepompen van Itho Daalderop, worden al in de fabriek voorzien van sensoren die bovenstaande waarden realtime meten. “Een Internet of Things (IoT) module in onze ‘slimme warmtepompen’ stuurt alle meetdata vervolgens via het LTE-M-netwerk van KPN naar de Itho Daalderop cloudomgeving, die de waarden per uur zichtbaar maakt in de monitoringsportals”, vertelt Sandra van der Grijn-Blokland, Teamleider Monitoring bij Itho Daalderop. “Hierbij geldt dat elke doelgroep alleen de voor hem/haar relevante gegevens kan inzien. Dankzij het LTE-M-netwerk zijn we voor onze monitoring niet afhankelijk van het internet van bewoners. Dit biedt met name uitkomst voor woningcorporaties en onderhoudspartijen. Wanneer bewoners verhuizen of overstappen van provider namelijk, blijft de warmtepompinstallatie in beeld. Ook weten we zeker dat we blijvend data ontvangen van de warmtepomp, wat de monitoring stabieler én betrouwbaarder maakt.”

Bewuste keuzes voor energieverbruik en energiebesparing

Meten = weten. Een waarheid die ook zeker geldt voor warmtepompen. Wanneer bewoners inzicht krijgen in hun ingestelde ruimtetemperaturen en douchetijden, het energieverbruik dat hierbij hoort én de gevolgen hiervan voor hun energierekening, zullen zij bewustere keuzes maken. Waar het ene gezin gaat voor maximaal comfort en bijbehorende hoge(re) energierekening, zal een ander gezin de ruimtetemperatuur juist een graadje lager te zetten en korter douchen om energie te besparen. Om vervelende (dure) verrassingen achteraf te voorkomen, wordt bij Itho Daalderop een kleurindicatie aan de meetwaarden gekoppeld die in één oogopslag duidelijk maakt of het verbruik energiezuinig (groen), normaal (oranje) of hoog (rood) is.

Monitoring van het bodemsysteem

Wanneer een woning is voorzien van een grondgebonden warmtepomp, dan is het tevens belangrijk om de hoeveelheid warmte in en temperaturen van de bodem te monitoren. Regelgeving van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) stelt het zelfs verplicht om bij collectieve bronsystemen inzicht te geven in de hoeveelheid energie die uit de bodem wordt gehaald om een woning te verwarmen of koelen (de energiehuishouding). Door deze functie standaard op te nemen in de warmtepompsystemen én monitoring, wordt perfect aan deze regelgeving voldaan

Verbruik warmtepompen en opbrengst zonnepanelen in balans

Wanneer de warmtepomp deel uitmaakt van een energieprestatieovereenkomst of Nul-op-de-Meter (NOM) garantieovereenkomst, dan is monitoring van het systeem ook verplicht om opwek en verbruik volgens de contractafspraken te borgen. Hoeveel energie wordt opgewekt door de zonnepanelen? En is dit voldoende om op jaarbasis de klimaatinstallaties, huishoudelijke apparaten en verlichting te voeden?

Privacy van bewoners

Om optimaal inzicht te krijgen in de warmtepompsystemen, is het raadzaam om zoveel mogelijk warmtepompinstallaties te monitoren. Volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) privacywet echter, moet tegelijkertijd zorgvuldig met alle meetdata worden omgegaan. Voor toegang tot de data van de warmtepomp geldt dat altijd een monitoringscontract moet worden afgesloten, waarna de meetdata na registratie en via een online monitoringsportal kan worden uitgelezen door de contracteigenaar (bewoner of woningcorporatie). Ook de installateur krijgt vaak toegang tot de meetdata. Hiervoor moet wel eerst een verwerkingsovereenkomst worden opgesteld. Ditzelfde geldt voor gegevensdeling met eventuele adviesbureaus, die ook veel lering uit de data kunnen trekken.

Bij Itho Daalderop wordt voor de warmtepompmonitoring gebruik gemaakt van een generieke database, waarin alle gegevens van de warmtepompen wordt verzameld en opgeslagen. “Omdat de data niet gekoppeld is aan postcodes en huisnummers, wordt de privacy van bewoners beschermd”, vertelt Van der Grijn-Blokland. “Pas in een separate managementtool worden de serienummers van de warmtepompen gekoppeld aan de privacygevoelige bewonersdata.”

Sneller en doelgerichter verhelpen van storingen

Zodra de verwerkingsovereenkomst is getekend, kan de installateur via het monitoringsportaal in de warmtepompinstallatie meekijken. Naar wens kan de monitoringsdata van de betreffende Itho Daalderop warmtepomp bovendien via een Application Programming Interface (API) worden doorgezet naar het monitoringssysteem van de installateur, die op basis hiervan zijn onderhoud en service nóg beter kan inrichten. Hierdoor worden zowel het rendement als de levensduur van de warmtepomp flink verhoogd. Indien meetwaarden afwijken, dan ontvangt de installateur hiervan automatisch een melding met storingscode. Deze storingscode geeft niet alleen aan wát er aan de hand is, maar ook hóe de storing verholpen kan worden. Hierdoor kunnen in de meeste gevallen al passende acties worden opgestart, nog vóórdat bewoners comfortklachten ervaren. Is er een defect? Dan kan de servicemonteur direct met de juiste onderdelen op pad. Hierdoor lopen processen efficiënter en goedkoper én ervaren bewoners minder overlast.

Warmtepomp monitoring voor Research & Development

Tot slot biedt de monitoring van warmtepompen ook grote voordelen voor de warmtepompfabrikant, die de data in eerste instantie gebruikt om te controleren of de warmtepomp online is en of aan de contractuele afspraken wordt voldaan (in het geval van een energieprestatieovereenkomst of Nul-op-de-Meter garantieovereenkomst). Bovendien helpt monitoring om gericht te innoveren, waardoor kwaliteit, betrouwbaarheid, rendement en levensduur naar een steeds hoger niveau worden getild. Voor de toekomst verwacht Van der Grijn-Blokland dat monitoring steeds belangrijker wordt. Bijvoorbeeld om energieopwekking en energieverbruik nog beter af te stemmen. “Met het afbouwen van de salderingsregeling wordt het bijvoorbeeld interessanter om voorraadvaten op te warmen als er veel zonne-energie beschikbaar is of wanneer de kWh-prijs het laagst is”, vertelt ze. “En zo verwachten we nog veel meer ontwikkelingen.” Benieuwd naar deze ontwikkelingen? Schrijf u dan in voor de Itho Daalderop nieuwbrief en wij houden u automatisch op de hoogte!